سرویس کاتالوگ یا شناسنامه سرویس چیست و چرا اهمیت دارد؟

شناسنامه سرویس|سرویس کاتالوگ|کاتالوگ سرویس

در دهه گذشته، معماری شبکه و برنامه‌ها به ‌سرعت تغییر کرده است. سازمان‌ها دیگر فقط به زیرساخت سخت‌افزاری متکی نیستند؛ بلکه به سرویس‌ها، اتوماسیون و مستندسازی دقیق نیاز دارند تا شبکه‌هایشان قابل اعتماد، مقیاس‌پذیر و آماده‌ی بحران باشد.

در این مقاله، توضیح داده خواهد شد  چرا Service Catalog امروز در قلب شبکه‌های مدرن (به‌ویژه با SDN و Cisco ACI) قرار گرفته است، و چگونه تفاوت طراحی مونو‌لیتیک و مایکروسرویس روی این موضوع تأثیر می‌گذارد.

1. 🧾 Service Catalog چیست و چرا اهمیت دارد؟

Service Catalog یا کاتالوگ سرویس، یک سند زنده و پویا است که تمام سرویس‌های ارائه‌شده در سازمان را به صورت دقیق و استاندارد مستندسازی می‌کند.

در گذشته تیم‌های شبکه فقط به IP، VLAN و فایروال فکر می‌کردند، اما امروز با مفاهیمی مثل Application Centric Infrastructure، دیگر فقط زیرساخت مهم نیست بلکه سرویس و رفتار آن در شبکه اهمیت دارد.

یک کاتالوگ سرویس حداقل شامل اطلاعات زیر است:

نام سرویس و مالک آن

اجزا تشکیل دهنده و نحوه ارتباطات و متد های ارتباطات داخلی آن ها

وابستگی‌ها به سرویس‌های دیگر و نحوه ارتباطات آن ها

سیاست‌های شبکه‌ای مرتبط (VLAN، Contract/ACL، EPG و پالیسی های قایروال و WAF)

برنامه‌ی بازیابی در بحران (Disaster Recovery)

سطح توافق‌نامه‌های سرویس (SLA/SLO)

Versioning / Change Log

مانیتورینگ و هشدارها

وقتی بحران رخ می‌دهد (مثلاً دیتاسنتر از دسترس خارج می‌شود) زمان کافی برای جسنجو در خصوص IP و توپولوژی یا نسخه پلتفرم مربوطه و امثالهم وجود ندارد و  همه به کاتالوگ سرویس مراجعه می‌کنند و می‌دانند چه چیزی را کجا و چطور باید برگردانند.

2. 🏗 تفاوت طراحی مونو‌لیتیک و مایکروسرویس

2.1. طراحی مونو‌لیتیک

در معماری مونو‌لیتیک (Monolithic)، همه چیز به صورت یکپارچه ساخته می‌شود: برنامه‌ها، پایگاه داده، لاجیک و حتی تنظیمات شبکه‌ای به‌طور مستقیم به هم گره خورده‌اند.

ویژگی‌ها و مزایا:

ساده‌تر برای پیاده‌سازی اولیه

مدیریت متمرکز

مناسب برای سیستم‌های کوچک و غیر پویا

مشکلات:

مقیاس‌پذیری پایین: اگر بخواهید یک بخش را نوسعه بدهید باید کل برنامه را مقیاس بدهید.

وابستگی شدید: اگر یک سرویس مشکل پیدا کند، کل برنامه آسیب می‌بیند.

بازیابی سخت در بحران: چون اجزا از هم جدا نیستند، Disaster Recovery زمان‌بر است.

سختی در اتوماسیون: تغییرات کوچک هم اثر بزرگی دارند و نیازمند تغییرات گسترده در زیرساخت است.

نمونه: فرض کنید یک برنامه مالی دارید که همه‌ی بخش‌های آن (حسابداری، لاگین، پرداخت) در یک سرور و یک VLAN قرار دارد. اگر این سرور از دست برود، کل سیستم از کار می‌افتد.

2.2. طراحی مایکرو سرویس

در معماری مایکروسرویس (Microservices)، هر بخش از برنامه به عنوان یک سرویس مستقل پیاده‌سازی می‌شود؛ هر سرویس API خودش را دارد، منابع خودش را دارد و حتی می‌تواند در دیتاسنتر متفاوتی باشد.

مزایا:

مقیاس‌پذیری بالا: می‌توانید فقط بخشی را که نیاز به منابع بیشتر دارد مقیاس بدهید.

بازیابی سریع: اگر یک سرویس Down شود، سرویس‌های دیگر به کارشان ادامه می‌دهند.

توسعه و نگهداری ساده‌تر: تیم‌ها می‌توانند مستقل کار کنند.

چابکی در تغییرات: به‌روزرسانی یک سرویس باعث اختلال در کل سیستم نمی‌شود.

چالش‌ها:

نیاز به هماهنگی بین سرویس‌ها

مانیتورینگ و Logging پیچیده‌تر

طراحی شبکه و امنیت باید هوشمندانه‌تر باشد

نمونه: فرض کنید همان برنامه مالی را دارید ولی هر بخش (احراز هویت، پرداخت، گزارش‌گیری) در یک مایکروسرویس مجزا روی کلاستر Kubernetes مستقر شده و با API با هم ارتباط دارند.

2.3. جدول مقایسه‌ای مونو‌لیتیک و مایکروسرویس

3. 🌐 نقش SDN در شبکه مدرن

3.1. SDN چیست؟

SDN یا Software Defined Networking به معنای «شبکه تعریف‌شده با نرم‌افزار» است. در مدل سنتی، کنترل و ارسال داده (Control و Data Plane) روی خود سوییچ یا روتر انجام می‌شد.

اما در SDN:

Control Plane متمرکز و نرم‌افزاری می‌شود (مثلاً یک کنترلر مرکزی دارد)

Data Plane روی سخت‌افزار باقی می‌ماند (سوییچ‌ها فقط Packet Forward می‌کنند)

مزایا:

مدیریت متمرکز اما انعطاف‌پذیر

اتوماسیون سیاست‌ها و سرویس‌ها

دید کامل نسبت به شبکه

3.2. Cisco ACI و رویکرد Application Centric

یکی از مهم‌ترین پیاده‌سازی‌های SDN، راهکار Cisco ACI (Application Centric Infrastructure) است.

در ACI به جای تمرکز روی VLAN و Interface، تمرکز روی Application و سرویس‌هاست.

مفاهیم کلیدی ACI:

EPG (Endpoint Group): گروهی از سرویس‌ها یا ماشین‌ها با رفتار مشابه

Contract: سیاست‌های ارتباطی بین گروه‌ها

VRF و Bridge Domain: تعریف شبکه مجازی به صورت منطقی

APIC Controller: مغز مرکزی برای مدیریت همه چیز

مزیت بزرگ: اگر یک برنامه در چند مایکروسرویس پیاده شده باشد، ACI به ‌راحتی می‌تواند با Contractها و EPGها رفتار شبکه‌ای آن را کنترل کند.

اگر در حال طراحی شبکه یا دیتاسنتر مدرن هستید، قبل از خرید تجهیزات:

1. سرویس‌ها را شناسایی و در یک کاتالوگ استاندارد ثبت کنید.
2. وابستگی بین سرویس‌ها را مستند کنید.
3. سیاست‌های شبکه‌ای را روی مفاهیم منطقی (EPG، Contract) طراحی کنید نه فقط روی VLAN.
4. سناریوهای DR را تمرین و تست کنید.

کاتالوگ سرویس فقط یک سند نیست؛ یک نقشه‌ی راه زنده برای بقای شبکه در شرایط واقعی است.

4. 📚 مستندسازی کاتالوگ سرویس

یکی از مهم‌ترین بخش‌های پیاده‌سازی ACI یا هر SDN دیگر، داشتن کاتالوگ سرویس دقیق و به‌روز است.

بدون مستندسازی:

هیچ‌کس نمی‌داند وابستگی بین سرویس‌ها چیست.

بازیابی در بحران زمان‌بر و پرخطاست.

امنیت و کنترل دسترسی سخت می‌شود.

5. 🆘 نقش کاتالوگ سرویس در Disaster Recovery

وقتی یک دیتاسنتر یا لینک اصلی از دسترس خارج می‌شود، سازمان‌هایی موفق هستند که اطلاعات دقیق سرویس‌ها را دارند.

با داشتن کاتالوگ سرویس:

می‌دانید چه سرویس‌هایی تحت تأثیر قرار گرفته‌اند.

می‌دانید سرویس‌های وابسته کدام‌اند و چه ترتیبی باید بالا بیایند.

می‌توانید سیاست‌های شبکه‌ای (EPG، Contract، VLAN) را به سرعت در سایت DR اعمال کنید.

Downtime به حداقل می‌رسد.

📌 در سازمان‌هایی که کاتالوگ ندارند، حتی پیدا کردن تیم مسئول سرویس ممکن است ساعت‌ها طول بکشد!